KSIĘGOZBIÓR BIBLIOTEKI

Pierwsze kodeksy, które gromadzono w Tyńcu, przywieziono z zachodniej Europy. Były to przede wszystkim księgi liturgiczne, mszały, graduały, sekwencjonarze, lekcjonarze, ewangeliarze konieczne do sprawowania liturgii. Pierwsze i nieliczne kodeksy przywieziono do Tyńca z Cluny, z klasztorów Francji lub Lotaryngi.

Śladem najstarszych może być plakieta stanowiąca fragment oprawy, datowana najczęściej na pierwszą połowę wieku XI. Z najstarszego uposażenia klasztoru zachowały się pontyfikalia wydobyte z grobu jednego z opatów. Datowane są na koniec XI lub początek XII wieku.
Z drugiej połowy XI wieku pochodzi Sakramentarz tyniecki. Zawiera on modlitwy przeznaczone dla kapłana związane z celebrowaniem mszy świętej oraz sprawowaniem sakramentów.

Z czasem w Tyńcu powstało skryptorium. Opaci tynieccy kształtowali i powiększali księgozbiór, czasami wprost inicjowali powstanie kodeksów.
Opat Mścisław wzbogacił bibliotekę o iluminowane rękopisy liturgiczne, z których dwa (graduał i antyfonarz) zachowały się do czasów współczesnych.
Za rządów Macieja ze Skawiny, zwanego Skawinką (1452-1477) działało w opactwie skryptorium, w którym wykonano Graduale de sanctis mieszczące w sobie śpiewy mszalne de tempore i de sanctis z całego roku kościelnego. Z inicjatywy opata został sporządzony rękopis zawierający dzieła Józefa Flawiusza Antiquitates Iudaice i De bello Iudaico. W tym czasie powstawały także kodeksy znacznie skromniejsze przeznaczone do osobistego użytku.

Pod koniec XV i w XVI wieku gromadzono również stare druki. Zachowały się informacje o ponad 30 inkunabułach tynieckich. Niektóre posiadają dekoracje malarskie - zdobione inicjały często z użyciem złota i bordiury, na których znajdujemy ornamenty roślinne. Stanowią one ślad wczesnego funkcjonowania w Tyńcu warsztatu iluminatorskiego.

W XVI wieku biblioteka składała się prawdopodobnie z kilku zespołów książek. Wymagała już nie tylko właściwego pomieszczenia, ale przede wszystkim inwentarza. Jak wynika ze spisu książek sporządzonego w 1589 roku, był to typowy księgozbiór scholastyczny z rozbudowanym działem literatury.
Podstawowa baza książkowa to : księgi liturgiczne, Pismo św., komentarze, pisma Ojców Kościoła oraz uznanych i aprobowanych przez Kościół teologów, a także podstawowa literatura szkolna. Osobne grupy stanowią rozprawy liturgiczne, obszerna literatura ascetyczno-mistyczna oraz kaznodziejska. Księgozbiór wzbogacają pisma z zakresu historiografii, filozofii antycznej, prawa. U schyłku XVI stulecia już anachroniczna biblioteka liczyła około 100 dzieł, wśród których było 30 inkunabułów, około 40 druków z pierwszej połowy XVI wieku i około 10 druków z lat 1550-1564 (inwentarz nie uwzględniał rękopisów).

Przełomowe dla dziejów biblioteki i skarbca klasztornego były lata trzydzieste XVII wieku. Wówczas to dokonano wielu napraw i selekcji i księgozbioru. Część ksiąg otrzymała wówczas oprawy z herbem Tyńca oraz opata.
Do księgozbioru wnikały stopniowo druki i druczki miejscowych autorów. Rozpoczął brat Wincenty z Biecza panegirykiem ku czci opata Łubieńskiego (1618). Bardzo dużo dzieł zakupił do biblioteki Stanisław Szczygielski, dziejopis Tyńca. Ówcześni mnisi według swych upodobań i ograniczonych możliwości kupowali książki, które przetrzymywali u siebie. Trafiały one ostatecznie do wspólnego księgozbioru.
Z połowy XVII wieku pochodzi piękny superekslibris, który wyciskano na skórzanych oprawach. Przedstawia on fronton kościoła i postacie jego opiekunów : Boga z rozwartymi ramionami, Matki Bożej z Dzieciątkiem, św. Piotra i Pawła, Benedyktyna i bł. Arona.
W 1717 roku przeprowadzono podział biblioteki, zmieniono jej rozlokowanie. Naniesiono na książki sygnatury - pracę tę zlecono ojcu Dominikowi Żarskiemu.

Biblioteka po kasacie opactwa w 1816 roku przestała istnieć jako jednolity zespół pod względem proweniencyjnym, przechowywany wyłącznie w jednym miejscu. Z analizy zachowanych inwentarzy wynika, że pod koniec swego istnienia biblioteka opactwa liczyła około 4394 pozycje.

Wirtualna historia książki i bibliotek. Stronę opracowała Anna Pasterak. Kraków 2003