Skarby żydowskiej pustyniW 1947 r. beduiński młodzieniec, nie był świadom niezwykłego wydarzenia, kiedy to podczas szukania zagubionej kozy natrafił na jaskinię, w której znajdowały się hebrajskie zwoje pisma. Pustynia żydowska, jeden z najbardziej suchych regionów świata, przyniosła ludzkości bezcenny skarb. Zwoje znad Morza Martwego wniosły do historii czasów Drugiej Świątyni (520 p.n.e. - 70 n.e.), czyli od II wieku przedpiśmiennego tysiąclecia, aż do zburzenia Drugiej Świątyni nowe informacje o okresie krytycznego rozwoju i krystalizowania się monoteistycznej religii. Odkrycie to pociągnęło za sobą następne: w końcu znaleziono 11 jaskiń, zwoje i ówczesną osadę. Od 1947 roku, obszar ten został nazwany - Regionem Qumran. Teren pustyni został dokładnie przeszukany a osada Qumran całkowicie przekopana. Pierwszy dzban, który Beduin znalazł na żydowskiej pustyni zawierał siedem dużych zwojów, znajdujących się w jaskini Nr 1. Jeszcze przed założeniem państwa izraelskiego prof. E.L. Sukenik z Uniwersytetu Hebrajskiego, nabył w tajemnicy trzy takie zwoje, od chrześcijańsko-arabskiego handlarza antykami w Betlejem. Pozostałe cztery, znajdowały się w posiadaniu Mar Athanasiusa Yeshua Samuela, metropolity syryjskiego Klasztoru Jakobinów "St. Markus" w Jeruzalem. W 1949 r., poleciał on z nimi do Stanów Zjednoczonych, gdzie szukał kupca na zwoje. Po pięciu latach, nie znalazłszy kupca, opublikował (1 czerwca 1954 r.) ogłoszenie w "Wall Street Journal", w którym oferował do sprzedania "czterech zwojów znad Morza Martwego". Ktoś zwrócił uwagę na ten anons synowi prof. Sukenika - Yigaelowi Yadinowi, który mimo iż obejmował właśnie urząd szefa sztabu generalnego armii izraelskiej, rzucił swój zawód poświęcając się archeologii.
Dzięki pomocy handlarzy, te cztery zwoje zakupione zostały za sumę 250 dolarów. Tym sposobem zwoje, które z powodu wojny "uciekły" z rąk ojcu Yadina, trafiły do jego syna.
Część kosztów kupna, poniósł D.S. Gottesman, nowojorski filantrop, który w spadku pozostawił środki na sfinansowanie budowy "Stolarni Książek" (Introligatorni), w izraelskim Muzeum w Jeruzalem, gdzie przechowywane i opracowywane są wyjątkowe manuskrypty.
|
JaskinieNa początku 1949 r. znalezisko przejęte zostało przez jordańskich urzędników. Dyrektor jordańskiego urzędu antykwarycznego G. Lankester Harding, przejął wraz z ojcem Rolandem de Vaux, francuskim mnichem dominikańskim, inicjatywę przeszukania jaskini Nr 1. Poszukiwania jaskini, która leży kilometr na północ od Qumran, zakończyły się sukcesem. Znaleziono 70 sztuk (części) połamanych manuskryptów, które należą do wymienionych wcześniej 7-miu zwojów. Odkryte zostały archeologiczne dzieła sztuki, które chronologicznie należą do ram czasowych pochodzenia zwojów, co zostało potwierdzone przez paleografów. Rezultatem przekopania pierwszej jaskini było stwierdzenie, iż nie jest to jedyna jaskinia na tym obszarze, i że znajdują się inne pieczary z podobnymi manuskryptami. Lata 1951-1956 to okres poszukiwań, w ciągu którego
przekopany został teren w odległości ośmiu kilometrów. Spośród jedenastu jaskiń, w których znaleziono manuskrypty, 5 odkrytych zostało przez beduinów a 6 przez archeologów. W niektórych jaskiniach znajdowały się szczególnie bogate materiały. Na przykład w jaskini Nr 3 znaleziono dwa utlenione zwoje miedziorytowe, zawierające długą listę rzeczywistych albo wyimaginowanych informacji, które do dzisiejszego dnia są tajemnicą. Ostatnie manuskrypty, pochodzące z jaskini nr 11, odkryto w 1956 r. Były tutaj liczne dokumenty. Między innymi zwoje Psalmu (Zob. ilustrację nr 2), aramejski Targum - Księga Hioba, i zwoje Synagogi - najdłuższy manuskrypt z Qumran, długości 29 stóp. Wszystkie te zwoje nabyte zostały w 1967 roku przez Y. Yadin'a i znajdują się razem z pozostałymi siedmioma w izraelskim Muzeum w Jeruzalem. Inne manuskrypty i bogate objętościowo teksty oraz ich małe fragmenty, przechowywane są w Muzeum Rockefellera w Jeruzalem, którego pomieszczenia należą do izraelskiego Urzędu Antykwarycznego. |
Pochodzenie QumranOjciec de Vaux stwierdził konieczność identyfikacji osady w pobliżu jaskini. Odkopanie śladów takiego państewka, pozwoliłoby na rozpoznanie ludzi, którzy przechowywali tutaj zwoje. Ruiny Qumran położone są na płaskowyżu, między kamienistymi, ostrymi skała mi, rafami żydowskiej pustyni i korytem Morza Martwego. Prace wykopaliskowe odbywały się w kompleksie budowli skalnych, 80 x 100 metrów. Badania nie wykazały śladów żadnej osady. Znaleziono jednakże prastary cmentarz z grobami. Gliniane dzbanki, które odnaleziono dodatkowo przy pracach wykopaliskowych, były identyczne w każdej z 11 jaskiń i potwierdzają bezpośrednie związki z otoczeniem i środowiskiem. Po zakończeniu pierwszych przeszukiwań, De Vaux przypuszczał, że to pustkowie musiało być miejscem schronienia, robiąc aluzję do pism historyków z czasów antyku, kiedy to mówiono o sektach "Essnerów". Członkowie sekty mogli mieszkać w otaczających teren jaskiniach, namiotach i budowlach, musiałoby to jednakże być potwierdzone innymi towarzyszącymi urządzeniami, takimi jak: miejsca do przechowywania prowiantu i wody. Wykopy, przeprowadzone w 1956 i 1958 r., w sąsiednim państewku Fehskha, udowodniły, że była to osada o gospodarczo-rolniczym charakterze. Archeologiczne i historyczne dowody wykazują, iż osada Qumran założona została w 2-giej poł. III w. - przed pojawieniem się pisma, w czasie panowania dynastii Machabeuszy. Miejsce to ma ogromną lukę czasową w jego zamieszkaniu, co spowodowane było trzęsieniami ziemi na tym terenie. Qumran opuszczone zostało całkowicie w okresie ataków rzymskich, w 68 r. n.e., dwa lata przed rozpadem żydowskiej administracji i zburzeniu świątyni w Jeruzalem w 70 r. n.e. Wiek zwojówOdkrycie zwojów nad Morzem Martwym wykazało wiele kontrowersji w kręgu naukowców, co do kwestii ich wieku oraz identyfikacji osady, która zasiedlała Qumran. Prof. Sukenik ustalił, że pochodzenie zwojów przypada na okres Drugiej Synagogi, co pozwalało na zaakceptowanie teorii iż znajdowała się tutaj biblioteka "Essnerów". Naukowcy rozważali związek z tekstami Shapira z roku 1883. Był on handlarzem antyków z Jeruzalem, któremu przypisuje się odkrycie starodawnych tekstów Księgi Mojżesza (5 Ksiąg Mojżesza). Teksty te spisane na 15 skórzanych skrawkach, wzbudziły zainteresowanie w Europie i zachowane zostały w British Museum. Naukowcy europejscy udowodnili, iż są one sfałszowane. Dzisiaj przeprowadzane są dokładniejsze badania zwojów znad Morza Martwego, dokumenty historyczne, paleograficzne i lingwistyczne, muszą przejść również chemiczną ekspertyzę. Udowodniono, że niektóre manuskrypty spisane i skopiowane były w III w. p.n.e. Duża część materiału, zwłaszcza teksty, które odnoszą się do sekty-gminy, są oryginałami albo kopiami z I w. p.n.e. Niektóre pochodzą z późniejszych czasów, np. z czasu bezpośrednio przed zniszczeniem miejsca znalezienia, w roku 68 n.e. przez legiony rzymskie. |
Biblioteka QumranZbiór pism znalezionych w Qumran i okolicy, zawiera dane z działalności państwa żydowskiego. Są to dokumenty w większości religijne. Są to biblijne, apokryficzne albo pseudograficzne i sektyczne pisma. Studia nad tą oryginalną biblioteką wykazują, że granice między tymi kategoriami są dokładnie określone. Biblijne manuskrypty obejmują prawdopodobnie wcześniej już znane teksty. W większości księgi Biblii są ujęte w zbiorze. Niektóre księgi są odpisami, inne zachowane są tylko w częściach (połamane sztuki). Teksty biblijne podobne są do zwykłych, tradycyjny ch tekstów. Nie jest to jednak regułą w każdym przypadku. Np. Księgi Samuela, które znaleziono w jaskini Nr 4, to Septuaginta, czyli grecka wersja Biblii, która przetłumaczona została w II i III w. p.n.e. W Qumran znaleziony został jej odpis. Zwoje biblijne pozwoliły dzięki licznym dodatkowym informacjom na ułatwienie rekonstrukcji historycznych tekstów Starego Testamentu. Duże znaczenie mają i inne biblijne manuskrypty, przede wszystkim Zwój-Leviticus, któr y spisany jest nie ówczesnym pismem żydowskim, lecz prastarym, paleohebrajskim. Znaczna liczba apokryficznych i pseudoepigraficznych tekstów z Qumran, to wersje żydowskich kompozycji, które są oryginałami hebrajskimi i aramejskimi. Pisma nienależące do żydowskich, zostały przejęte przez różnorodne kościoły i przetłumaczone m.in. na języki: grecki, etiopski, syryjski i aramejski. Większość tekstów ma biblijną kompozycję, jak np. Księga Jubileuszy i Księga Hanoch. Inaczej skomponowane są niezależne dzieła tj. "Tobit" i "Ben Sira". Najbardziej oryginalne grupy pism z Qumran, to teksty sekty, które praktycznie aż do ich odkrycia w 1947 roku nie były znane. Spisywane były one wg pewnego kanonu, przyjętego przez sektę. Wyjątek stanowi wcześniej poznany dokument z Damaszku ("Damaszku-Przymierze"). Brakowało jednak definitywnej identyfikacji, iż kopia tego dzieła nad Morzem Martwym została znaleziona. Literatura ukazuje religię i zwyczaje osady, której centrum znajdowało się prawdopodobnie w Qumran, zachowane zostały komentarze do Biblii, wizje apokaliptyczne i dzieła liturgiczne, które datowane są na ostatnie dwadzieścia pięć lat II w. p.n.e. i później. Reguły - to zbiór zasad, zwyczajów osady, świadectwo znacznego prawnego materiału (Hala-chah), który ma dużo wspólnego z historią Rabinów. Pamiątki (dokumenty) biblijnych komentarzy (Pescharim), tj.: Habakkuk i Hosea - Komentarz, są związane z Qumran i rozwijają eschatologię, tzn. naukę o życiu pozagrobowym sekty. Pisma święte były poszukiwaniem aluzji do ówczesnych przyszłych wypadków, które mogły być rozpoznawalne tylko dla ludzi sekty, gdyż oni tylko mają "oczy jasnowidzów" - eschatologiczna wizja. Liturgiczne dzieła sektyńskich manuskryptów (przede wszystkim modlitwy), odgrywają duży wpływ dla poznania epoki. Psalm dziękczynny Hadajot ma dwojaki charakter: napisany dla osoby, tzw. "nauczyciela sprawiedliwości", lub wspólnoty, która jest jedną grupą. |
Paleohebrajskie i żydowskie pismaStarohebrajskie pismo, nazywane też paleohebrajskim, jest odgałęzieniem pisma fenickiego. Było to początkowo hebrajskie pismo z okresu Pierwszej Świątyni, od około 850 r. p.n.e. do 586 r. p.n.e., tak w żydowskim jak i izraelskim królestwie. Po zburzeniu Pierwszej Świątyni (586 p.n.e.) w końcu pismo hebrajskie straciło znaczenie szczególnego statusu, na rzecz aramejskiego, które należało do oficjalnego języka państwa perskiego. W okresie przed emigracją ludów, pismo aramejskie (kursywa) przejęło rolę starego pisma hebrajskiego w Diaspora i Judei, nie tylko dla doczesnych ale również dla religijnych celów. Mimo ograniczeń w użyciu, pismo paleohebrajskie nie zanikło całkowicie. Znane było jeszcze w okresie renesansu. Pojawiało się na różnorodnych materiałach: kamieniach, dzbankach glinianych i papirusach. Jest aksjomatem, że pismo to pochodzi z czasów Drugiej Świątyni z Qumran. Paleohebrajskie znaki użyto w wielu biblijnych zwojach, interesujący jest ich skład tetragrammaton (czteroliterowe słowo oznaczające imię Boga), które składają się z 4 liter YHWH lub JHVH. Zobacz także:
Strona główna | Historia papirusu | Historia pergaminu | Historia pisma
Na podstawie Die Schriftrollen vom Toten Meer Jerusalem 1994. Tekst tłumaczyła z j. niemieckiego Edyta Chabinka - absolwentka Bibliotekoznawstwa i informacji naukowowej AP. |
