Kallimach z Cyreny (ok. 310 - ok. 240 r. p.n.e.) |
Poeta, bibliotekarz i bibliograf grecki. Był jednym z wybitnych uczonych pracujących w Bibliotece Aleksandryjskiej. Dokonał najważniejszej czynności bibliotekarskiej, mianowicie zaopatrzył książki w tytuły i sporządził ich katalog systematyczny. Zdawał on sobie doskonale sprawę z tego, jak konieczną pomocą w pracy uczonych jest umiejętnie, systematycznie i dokładnie sporządzony katalog. zasobów bibliotekarskich; zabrał się więc do tej olbrzymiej pracy, w której efekcie powstało dzieło w 120 księgach, pt. Pinakes;. Pełny tytuł Pinakes brzmiał: Tablice tych wszystkich, którzy wysławili się w jakiejkolwiek dziedzinie literatury. Wyraz pinax oznaczał pierwotnie tablicę, na której pisano lub malowano. Później oznaczał on tablicę, którą umieszczano nad półkami, albo na półkach z książkami, wypisując na niej dla orientacji w księgozbiorze działy literackie i nazwiska autorów. Poszczególne pinakes razem wzięte składają się na katalog biblioteczny. Kallimach użył więc tego wyrazu jako technicznego terminu bibliotekarskiego, a tytuł jego dzieła znaczył tyle, co wykaz, rejestr czy katalog. Dzieło Kallimacha nie zachowało się do naszych czasów, pozostały zeń tylko drobne i nieliczne fragmenty; opierając się jednak na nich oraz na przekazanych o pracy Kallimacha wiadomościach historycznych możemy wyrobić sobie dosyć dokładne o Pinakes; wyobrażenie. Był to rodzaj historyczno-literackiego i bibliograficznego repertorium całego znanego wówczas piśmiennictwa, spisanego na podstawie zasobów Biblioteki Aleksandryjskiej. Katalog Kallimacha, ułożony był rzeczowo według głównych działów literatury. Cały zasób ksiąg podzielono na dwa główne działy: poezję i prozę, każdy dział miały swoje poddziały według rodzajów literackich; w obrębie każdej grupy autorzy ułożeni byli w porządku alfabetycznym. W dziale poezji istniały następujące grupy: epicy, elegicy, jambicy, lirycy, tragicy, komicy, w prozie zaś: historycy, mówcy, filozofowie, lekarze, prawnicy, wreszcie różni autorzy. Katalog Kallimacha opracowany był niezwykle starannie. Podawał obok nazwisk pisarzy i tytułów dzieł również cenny materiał biograficzny, bibliograficzny i historycznoliteracki. Opracowanie każdego autora składało się z dwu części: z biografii i ze spisu jego utworów. Biografia zawierała wiadomości o jego nazwisku, ojczyźnie, pochodzeniu, szkołach i nauczycielach; notatka bibliograficzna podawała tytuły dzieł oraz ich przynależność do odpowiedniego działu. Tytuły te pochodziły częściowo od samych autorów, przeważnie jednak od Kallimacha. Nadawanie utworom literackim tytułów nie było jeszcze wówczas w powszechnym użyciu, przeciwnie, było dopiero w stadium początkowym. Toteż Kallimach pragnąc uniknąć wszelkich możliwych nieporozumień przytaczał obok tytułów początkowe słowa dzieł oraz podawał tytuł, który już przedtem był w użyciu, a różnił się od tego, który nadał danemu utworowi sam Kallimach. Po tytule i początkowych wyrazach dzieła podana była dokładna liczba wierszy (tzw. stichometria), w celu ustalenia rozmiarów dzieła i skontrolowania czy jest przepisane w całości bez luk i opuszczeń. Niekiedy podawana była krótko treść utworu. Dzieła poszczególnych pisarzy ułożone były w porządku alfabetycznym; jeżeli zaś należały do różnych rodzajów literackich, łączono je w odpowiednie grupy, wewnątrz zaś każdej grupy wyliczono w kolejności alfabetycznej. Pinakes Kallimacha zawarło dokładną rejestrację całej literatury greckiej, o ile znajdowała się ona w zbiorach Biblioteki Aleksandryjskiej; co jest wielce prawdopodobne, ponieważ jej założyciele nie szczędzili sił ani środków, aby zdobyć dla biblioteki wszystko, co dotąd napisano w języku greckim. Wymagało to od Kallimacha wykonania olbrzymiej pracy krytycznej; ustalenie autorstwa, wieku, tytułu i rozmiarów dzieła. Dzięki tej pracy Kallimacha powstał nie tylko katalog zasobów bibliotecznych; ale jednocześnie wielka bibliografia krytyczna, ogarniającą całą produkcję literacką i naukową epoki. Słusznie też nazwano poetę cyranejskiego ojcem bibliografii. Ustalone przez niego zasady przyjęły i udoskonaliły później biblioteki europejskie. Pinakes będąc; rezultatem długich lat żmudnej pracy naukowej, stanowiły istny skarbiec wiadomości, z którego przyszłe pokolenia miały czerpać często i chętnie. |
| Źródła: |
Kawecka-Gryczowa Alodia (1903-1990) |
Historyk kultury, bibliolog i bibliotekarz. Studia polonistyczne zapoczątkowane w Uniwersytecie Warszawskim ukończyła w Uniwersytecie Jagiellońskim. Pracowała w Bibliotece Kórnickiej, później w Bibliotece Narodowej w Dziale Starych Druków, którym kierowała od 1950 roku. Była też członkiem Rady Naukowej Biblioteki, a w latach 1948-68 kierowała równolegle Pracownią Bibliografii Staropolskiej Instytutu Badań Literackich PAN. Interesowała się problematyką historyczną i księgoznawczą związaną głównie z odrodzeniem i reformacją. Organizowała zespoły badawcze, które zajmowały się odtworzeniem centralnego katalogu inkunabułów w Polsce, formowaniem katalogów poloników XVI-XVIIIw. Podejmowała prace bibliograficzne i encyklopedyczno-słownikowe, m.in. redagowała dzieło pt. Drukarze Dawnej Polski od XVI do XVIII wieku (od 1959). Była redaktorem katalogu opracowanego przez M. Bohonos i E Szandorowską Incunabula quae in bibliothecis poloniae asservantur (1970). W 1951 powołała do życia wraz z K. Budzykiem serię wydawniczą Książka w Dawnej Kulturze Polskiej. Dzięki niej wznowiono po wojnie wydawnictwo Polonia typographica saeculi sedecimi. Zbiór podobizn zasobów drukarskich tłoczni polskich XVI stulecia.
Ważniejsze publikacje: Za osiągnięcia zawodowe i naukowe otrzymała m.in. Krzyż Kawalerski i Oficerski Orderu Odrodzenia Polski i odznakę Zasłużony Działacz Kultury oraz nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia, a także doktorat honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego. |
Literatura |