Strona powitalna >> Historia książki >> Książka w Polsce >> Graduał Olbrachta
Graduał Jana Olbrachta
Graduał Olbrachta to trzytomowy kodeks muzyczny w latach 1499-1500 ufundowany przez króla Jana Olbrachta, bibliofila i mecenasa sztuki, dla katedry wawelskiej.
Kodeks został ukończony 26 stycznia 1506 r., cztery i pół roku po śmierci króla (1501 r.).
Graduał dla katedry krakowskiej, najokazalsza fundacja królewska, związana prawdopodobnie z jubileuszem Kościoła powszechnego w roku 1500, powstała w dwóch etapach, mimo, że zaplanowano ją jako jedną całość. Część I i II wykonano w latach 1499-1501 co poświadcza data na oprawie cz. I. Napis fundacyjny cz. III zawiera datę ukończenia tekstów: 26 stycznia 1506 r.
Pisany był przez dwóch skryptorów: Tomasza i Stanisława; zapis nutowy wykonał Tomasz. Dekoracje Graduału Olbrachta stanowią jedno ze szczytowych osiągnięć miniatorstwa krakowskiego na przełomie XV i XVI w.
Trzy tomy: De tempore, De sanctis i De Beata Virgine zawierają 47 miniatur. Głównym iluminatorem był prawdopodobnie Maciej z Drohiczyna (lata 1484 do 1528). Jego indywidualny styl określił wyposażenie malarskie w I i II części tego Graduału i zdominował styl współpracowników. W III cz. której poszczególne składki iluminowali co najmniej trzej wybitni malarze książkowi zaznaczył się przełom stylowy. Program ikonograficzny iluminacji, starannie przygotowywany, niewątpliwie przy współudziale eksperta, zawierał złożone treści teologiczno-liturgiczne, teologiczno-polityczne i moralizujące wyrażone w znacznej mierze językiem symbolicznym.
Inicjał "S"
Dwa człony tego Graduału - miniatury inicjałowe i związana z nimi ornamentyka marginalna, w którą obficie włączono motywy zwierzęce i figuralne, różnią się wyraźnie swym ogólnym charakterem ideowym. Miniatury należące do sfery sacrum są domeną triumfu wartości duchowych, marginesy do których dochodzi do zetknięcia sacrum i profanum są sferą konfliktu między pierwiastkami ducha i materii, dobra i zła. Temu podziałowi podporządkowano środki ekspresji. W miniaturach panuje nastrój powagi, modlitewnej adoracji, szlachetnego smutku lub podniosłej radości. Na marginesach pojawiają się elementy komizmu, brutalnego naturalizmu, trywialności. W kolorystyce dominuje gotycka trójca kolorów: czerwień, zieleń i błękit, wspomagana błyszczącymi, gładkimi lub przenicowanymi złotem płatkami. Miniatury Graduału Olbrachta oparte są na rycinach Mistrza Kalwarii, Mistrza E.S., Mistrza EvB, Martina Schongangera, A. Durera oraz drzeworytnych drukach norymberskich.
18 kompozycji miniatorskich Graduału zawiera treści nie tylko biblijno-dogmatyczne, lecz także świeckie, zaczerpnięte z legend, romansów rycerskich i anegdot. Strona muzyczna Graduału posiada liczne warianty urozmaiconych zapisów metodycznych. Wskazówki wykonawcze dla chóru chłopięcego przemawiają za użytkowaniem kodeksu przez śpiewaków wawelskiej szkoły katedralnej.
Miejsce przechowywania Graduału Olbrachta: Kraków - Archiwum Kapituły Metropolitalnej na Wawelu - rękopisy nr 43, 44 i 42 KP.
Wybrana literatura przedmiotu
- K. Csapodi-Górdonyi, Iluminowane europejskie Budapeszt. Wrocław 1984
- Encyklopedia wiedzy o książce. Wrocław 1971
- B. Miodońska, Małopolskie malarstwo książkowe 1320-1540. Warszawa 1993
- Zbiory rękopisów w bibliotekach i muzeach w Polsce. Warszawa 1988
Strona powitalna >> Historia książki >> Książka w Polsce >> Graduał Olbrachta
Graduał Jana Olbrachta. Tekst przygotowała studentka Barbara Markowicz. Statystyka