T. Andrzejewski, Księga Umarłych Kapłana Pisarza Neferhotep

Papirus Neferhotep Muzeum Czartoryskich w Krakowie (Inw. Nr.7 1501, 1502, a,b,c,d.,e,1512 a,b) jest nieznanego pochodzenia.

Zachował się on w dziewięciu mniej lub więcej uszkodzonych ułamkach naklejonych na biały karton, z których w tej pracy zostały zestawione trzy oddzielne fragmenty. Pierwszy (o długości 86,5 cm) zawiera zakończenie rozdziału 114, całość 112 i 113 oraz początkowy fragment 108; drugi (o długości 13 cm) obejmuje ułamek prawdopodobnie rozdziału 146 [1] ; trzeci wreszcie (o długości 192), najobszerniejszy obejmuje ułamek pozbawiony około dwudziestu początkowych wierszy, rozdział 149, 150 a luką o trudnej do ustalenia wielkości [2] , oraz 125 o uszkodzonej górnej partii „spowiedzi” i braku końcowych dziewięciu z 42 spodziewanych wierszy.

Wzdłuż całego papirusu o jasnej szaro-żółtawej barwie ciągną się dwa wąskie (ok. 8 mm) jasno-zielone pasy o czarnym konturze, odległe od siebie przecięte o 29 cm; wyodrębniają one marginesy, miedzy którymi znajduje się tekst i winiety.

Tekst napisany jest kursywą hieroglificzną[3] zawiera znaki zwrócone w prawo i umieszczone w pionowych kolumnach, przy czym poszczególne zawarte w nich wiersze czyta się od strony lewej. Szerokość kolumny wynosi od 1,7-2,0 cm. Długość hieroglifu ~~ wynosi 1,8 lub 1,5-1,6 lub 1,6-1,7 cm.

Napisy wykonane są czarnym tuszem, tytuł rozdziałów oraz niektóre inne ważniejsze miejsca - czerwonym.

Rękopis Neferhotep jest napisany przez jedną osobę. Charakter pisma bardzo wyrobiony świadczy o pewnej ręce, a niewielka ilość błędów oraz kilka odchyleń [4] od znanych manuskryptów pozwalają przypuszczać, że zostały dokonane świadomie, a zatem pisarz wiedział, co przepisuje.

Wskazywałoby na to w pewnym sensie również częste użycie komplementów fonetycznych w odróżnieniu od innych dostępnych mi publikowanych egzemplarzy Księgi Umarłych[5] a także specjalna pisownia hpr (np. 112,12; 113,9; 125, 23) ntr (np. 149,x + 46), tst (113,14) wyłącznie za pomocą znaków jedno spółgłoskowych bez podania wielospółgłoskowych nawet jako determinatywów fonetycznych.

Winiety[6] były wykonane w następujący sposób: najpierw narysowano czarny kontur postaci oraz pewne szczegóły budowy ciała i ubioru, następnie wypełniono je czerwonym lub jasno-zielonym barwnikiem pozostawiając w niektórych partiach naturalny kolor papirusu, na koniec wreszcie domalowano czarnym lub czerwonym tuszem inne szczegóły.

Winiety zostały wykonane przez inną osobę niż ta, która pisała tekst. Wskazuje na to charakter pisma. W szczególności zaś daterminatywu

przy imieniu zmarłego w przeciwieństwie do pisarza tekstu, który umieszczał w analogicznych wypadkach

Imię osoby, dla której został napisany ten egzemplarz Księgi Umarłych, spotykamy w tekście 10 razy (112,1; 113,1/2; 108,2; 149,x+25/x+26; 149,x+31; 149,x+37; 149,x+45; 149.x+55; 125,1) i dwukrotnie na winietach (113 i 108).Brzmiało ono : w`b ss Nfr -htp=„kapłan pisarz Neferhotep”.

Na szczególną uwagę zasługuje wariant podany w 149,x+55:w`b ss n hry s[st`] w określający bliżej stanowisko społeczne Neferhotepa: był on kapłanem i jednocześnie pełnił funkcję „sekretarza”, „przełożonego tajemnic”. [7] .

C z a s p o w s t a n i a papirusu Neferhotep można ustalić na podstawie następujących kryteriów:

Punkt 3 i 5 pozwalają wysnuć przypuszczenie, że osoba, która kopiowała tekst, uczyła się pisać jeszcze przed utrwaleniem się grafii charakterystycznej dla okresu Nowego Państwa. Punkt zaś pozwala przypuszczać, że osoba , która wykonywała winiety była znacznie młodsza.

Jeśli jeszcze założymy, pierwsza osoba pracowała nad Neferhotepa w wieku około 60-70 lat, to czas powstania tego rękopisu da się w przybliżeniu określić na lata panowania Hatszepsut i Totmesa III, tj. na koniec 16 i pierwszą połowę 15 w. p.n.e.

Ze wspomnianych powyżej odrębności papirusu Neferhotep na bardziej szczegółowe omówienie zasługuje podania w 113,3 wersja [14] : m-ht tn gmgm(i) [15] n. i. Wydaje się, ze może ona wyjaśnić interpretację tej części zaklęcia Izydy:
„Skoro wy odcięte dla mnie” (tj. z mojego powodu)

Translacja ma uwidocznić w miarę możności wszystkie cechy charakterystyczne pisowni tego papirusu, dlatego też mimo dokonania jej według systemu Gardinera zostało utrzymane rozróżnienie pomiędzy ś i s. Drobniejsze błędy pisarza (np. t zamiast t) ujawnione w transliteracji nie zostały poprawione w przypisach, ponieważ nie przeszkadzają rozumieniu tekstu)

Tłumaczenie polskie jest najbardziej wiernym odbiciem oryginału egipskiego; uwzględnia ono wszystkie odrębności papirusu Neferhotep, wszystkie niejasności stylu i obrazkowości języka egipskiego

Każdy rozdział jest poprzedzony krótkim omówieniem; miejscami dodane zostało w nawiasach rozszerzenie tekstu, bez którego właściwe jego rozumienie byłoby bardzo utrudnione.

Tłumaczenie

Rozdział ten jest pozbawiony urywka początkowego, gdzie jest mowa o tym, że w Chemenu zostały zniszczone jakieś świętości. W mieście tym był czczony bóg Tot-m.in. jedno z bóstw księżycowych; tajemnice nocy, to fazy księżyca.

...przybyłem panując nad wiedzą o Duszach Chemenu; miłujecie wiedzę, miłujcie i mnie!
Wiem , że pióro znów odrośnie, będzie czarne i zbadane; cieszę się z powodu badania.
Chwała wam Dusze Chemenu! Poznałem, poznałem to co małe w pierwszym dniu miesiąca, to co wielkie - w piętnastym dniu miesiąca.
Bóg zna tajemnice nocy, które wam są znane; poznał mnie Tot. Chwała wam Dusze Chemenu jak znam was!

Rozdział ten zawiera aluzję do walki Horusa a Setem. W czasie której Horus stracił oko. Jako rekompensatę, według tej wersji podania, miał on otrzymać miasto Pe i czterech synów. Zachowany fragment winiety przedstawia nogi bóstw - Dusz Pe.

Poznanie dusz Pe przez kapłana Neferhotep

O mieszkanki Żuław, które jesteście pośród mieszkańców Żuław!
O anepetyjki, (które jesteście pośród) mieszkańców chauckiego powiatu!
O łowczynie ptaków, które jesteście w Pe
O wy, które zajmujecie się piórami, które nie znacie chodzenia!
O wy warzycie piwo, które zagniatacie chleb!
Czy wiecie dlaczego dano Horusowi Pe? - Ja wiem to, wy nie wiecie ; oto Ra dał je jako okup rany w oku jego.
Rzekł Ra do Horusa: „Daj niech oglądam to, co się dziś stało w oku twoim”. Oglądał to. Rzekł Ra do Horusa: „Spójrz na świnię czarną”. Spojrzał. Stała się myśl oka jego: złościć się wielce.
Rzekł Horus do Ra: „Patrz, oko moje jest takie samo jak (po) uderzeniu, które uczynił Set przeciw oku memu”. Rozżalił się wielce.
Rzekł Ra do bogów: „Ułóżcie go na łoże jego aby ozdrowiał”. Lecz Set przybrał na siebie postać świni czarnej, uwarzył zmiażdżone, które jest z oka jego.
Rzekł Ra do bogów: „Niech (wam) wstrętna świnia będzie dla Horusa, oby zdrów był”.
Stał się dla Horusa wstręt ku świni pośród bogów, którzy mu towarzyszą, gdy był Horus w dzieciństwie swoim; stały się ofiary jego z cieląt i świń jego, chociaż wstrętne są (bogom) Imset i Hapu i Duamutef i Kebehsenuf i ojco ich i markom ich i Izydzie.
Rzekł Horus do Ra: „Zechciej dać mi dwóch braci w Pe i dwóch braci w Nechen i zarazem nichaj będą ze mną jako podarunek na wieczność, aby zieleniła się ziemia i wygasły bunty”. Stało się imię jego „Horus-Który-Jest-Na-Ziole-Swym”.
Poznałem Dusze Pe: to Horus, to Imset, to Hapi
Podnieście twarze swoje bogowie, którzy jesteście w Duat! Przyszedłem do was. (abyście)
ogładali jego, który stał się wielkim bogiem.

Gdy Horus w gniewie rzucił się na Izydę, obcięła mu ona ręce i wrzuciła do wody. Z polecenia Ra Sebek - krokodyl wyłowił je a uspokojona Izyda sprawiła, że przyrosły na nowo. W nagrodę za cierpienia otrzymał Horus miasto Nechen i dwóch synów.

Zachowany fragment winety przedstawia Neferhotepa adorującego bóstwa -Dusze Nechen.

Poznanie dusz Nechen przez kapłana pisarza Neferhotep

Poznałem tajemnice Nechen: to Horus i to co uczyniła matka jego: rzucenie na wodę; rzekła: „Bądżcie dla mnie, obojętne ode mnie, oddalone z chwilą, gdy was odcięłam”.
Rzekł Ra: „(Jakże) okaleczony on, syn Izydy tym, co uczyniła przeciw niemu matka jego sama; niechaj przybędzie do nas Sebek pan płytkich wód, aby wyłowił je”. Znalazł. Sprawiła Izyda matka jego, że przyroły na miejscu swym.
Rzekł Sebek pan płytkich wód: „Szukałem, znalazłem; wymknęły się spod palców moich u brzegu wód; wyłowiłem je ostatnim koszem więcierza”
Rzekł Ra; „No cóż to ryby Sebekowi i czyż znalazł ręce Horusa dla siebie?”.Powstało To-
Ryby.
Rzekł Ra: „Niechaj będzie zatajona tajemnica ... ... o przyniesieniu dłoni Horusa dla niego ; niech będzie otwarta twarz ku niemu w pierwszym dniu miesiąca i w połowie miesiąca łowienia w To-Ryby”.
Rzekł Ra: „Niech będzie dane Nechen, dałem (je) jemu, aby byli zamknięci ci, którzy w nich są na początku miesiąca i połowie miesiąca".
Rzekł Horus: „Daj mi też (bogów) Duamutef i Kebehsenuf, abym ich strzegł; o ciało moje buntownicze. Niechaj będą umieszczeni w więzach boga z Nechen".
Rzekł Ra: „Podaj ich tam, w ciemności, aby zrobiono im to, co zrobiono tym, którzy są w Nechen, a namyślą się być z tobą".
Rzekł Horus: „Byli z tobą, aby istnieli ze mną, aby słyszeć Seta, który jęczy". Dusze Nechen!
Sprawiłem, że przychodzę przy Duszach Nechen.
Otwórzcie mi słowa Horusa!
Poznałem dusze Nechen: to Horus, to Duameutef, to Kebehsenuf.

Rozdział ten, którego tylko początkowy fragment zachowany jest w rękopisie Neferohotep, opowiadać miał dzieje wędrówki dziennej słońca.
Zachowany fragment winiety przedstawia Neferohotepa adorującego bóstwa - Dusze Zachodu.

Poznanie dusz zachodnich przez kapłana Neferhotepu

Co się tyczy owej góry Bach, na której niebiosa są oparte, są to ściany. Jest 300 łokci o siedmiu i pół piędziach memofickich w długości jej, jest 200 łokci w szerokości jej.
Jest Sebek pan Bach na wschodzie góry owej, świątynia jego jest z ...

Rozdział ten zawiera opis >jat< czyli świętych miejsc w Państwie Umarłych oraz zaklęcia, za pomocą których nieboszczyk miał pokonać potwory strzegące dostępu do tych miejsc. Na ogólną ilość czternastu >jat< rp. Neferhotep zawiera siedem opisów i dwa fragmenty : końcowy drugiej >jat< i początkowy prawdopodobnie dziesiątej

Zachowane fragmenty winiet przedstawiają >jat< IV, VIII?, IX, X, XIII-XIV. Napisy na
winietach:

IV: >jat< ... VII?: >jat< 7...
IX: >jat< 9-ta
X: ...która jest nad >waret< ...
XIII-XIV: ... jego;
>jat< 14; >jat< Cher-Aha;
II
...kłosy jej mierzą trzy łokcie, źdźbło jej mierzy pięć łokci.
Co się tyczy „świetlanych", o dziewięciu łokciach (wysokości), to koszą oni u boku Dusz
Wschodnich.