SAKRAMENTARZ TYNIECKI

Sakramentarz tyniecki
(BOZ cim. 8)
perg., 28,5 x 22,5 cm, k. 234/7

Sakramentarz tyniecki jest jednym z najstarszych rękopisów w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie, zachowanym w całości. Zawiera modlitwy przeznaczone dla kapłana związane z celebrowaniem mszy świętej oraz sprawowaniem sakramentów.

DZIEJE SAKRAMENTARZA

Rękopis powstał prawdopodobnie w końcowym okresie istnienia szkoły kolońskiej w latach 1070- 1080. Przywieziony został do Polski przypuszczalnie wkrótce po wykonaniu, jeszcze podczas żywych kontaktów diecezji krakowskiej za środowiskiem kolońskim. Istnieją także przypuszczenia, że Sakramentarz przywiózł do Tyńca krakowski biskup Aron lub że ofiarodawcą rękopisu był król Bolesław Śmiały. Prawdopodobnie do czasu przybycia Szwedów do Krakowa księga znajdowała się w opactwie tynieckim. Notatka na karcie 1 recto informuje, że w roku 1656 rękopis został zrabowany przez Szwedów, jednak później odkupiony od nich w Krakowie. Istnieje hipoteza, że kodeks posiadał oryginalną, bogatą oprawę, którą Szwedzi odłączyli od bloku i wywieźli z kraju. Obecna oprawa powstała w opactwie tynieckim w XVII wieku.
Na początku XIX wieku, w r. 1814, klasztor w obliczu trudności finansowych wystawił Sakramentarz na sprzedaż. Zakupił go Stanisław Zamoyski. Rękopis wraz z innymi dziełami Biblioteki Zamoyskich trafił po II wojnie światowej do Biblioteki Narodowej w Warszawie. Przechowywany jest w skarbcu Biblioteki w budynku pałacu Rzeczpospolitej na placu Krasińskich.

WYGLĄD ZEWNĘTRZNY

Przedmiotem szczególnego zainteresowania są miniatury kodeksu, wśród nich przede wszystkim wyobrażenie Ukrzyżowania zestawiane z analogicznymi, znajdującymi się w "Ewangeliarzu" z Abbinghof i "sakrametarzu" z Fryburga oraz scena "Chrystusa w Majestacie" z wyobrażeniami Ewangelistów i Archaniołów.
Na kolejnych kartach znajdują się całostronicowe inicjały liter "V" i "D" zdobione ornamentem roślinnym. W tekście znajdują się liczne inicjały graficzne wykonane złotem i czerwoną farbą, także niektóre wiersze w tekście pisane są złotem. Tekst pisany jest miniskułą karolińską w języku łacińskim, wykonany brązowym i czarnym (na 4 ostatnich kartach) atramentem.
Kolorystyka warstwy malarskiej jest bogata, o żywych i nasyconych barwach purpury, błękitów, zieleni, żółcieni i bieli wzbogaconych złotem i srebrem Pierwsza, cenna oprawa z kości słoniowej została oddzielona od rękopisu po zrabowaniu kodeksu przez Szwedów. Obecna, pochodząca z połowy XVII wieku, jest dosyć zniszczona. Cienkie deski pokryte ciemną skórą są ozdobione na obu okładkach odciskiem dużej plakiety ze złoconym herbem Opactwa Tynieckiego.
Zobacz więcej...