Rodzaje pisma w książce rękopiśmiennej

Aktualna sciezka dostepu

Pismo greckie

Pismo łacińskie

Pismo humanistyczne

minuskula karolinska

kursywa humanistyczna (italika)

antykwa

Pismo humanistyczne

Było jednym z wytworów wielkiego przewroty kulturalnego XIV-XVI w. Przewrót ten polegał na całkowitym zerwaniu z gotykiem i powrocie do dawnych, klasycznych form.
Wzorem do naśladowania było jednak w tym wypadku nie pismo antyczne, ale minuskuła karolińska.

Klasyczną formą półuncjały i jednocześnie jednym z najpiękniejszych pism książkowych w Europie było irlandzko-angielskie pismo okrągłe zwane minuskułą karolińską.

Kolebką jej była Francja, a w szczególności opactwa tj. Corbie i Św. Marcina w Tours.

W Polsce pismem humanistycznym zaczęła się posługiwać kancelaria królewska w ostatnich latach XV w., a do pisania książek używano go dopiero w XVI w. ( "Ewangeliarz" bpa Tomickiego 1534,"Żywoty arcybiskupów gnieźnieńskich" Długosza 1535).

Jest pierwszą kaligraficzną postacią pisma łacińskiego posługującą się w całości alfabetem minuskulnym. Rękopisy VIII/IX w. przedstawiają różne próby utworzenia takiego alfabetu, stosując w różnych proporcjach elementy uncjały, półuncjały i kursywy. Ostateczne ujednolicenie pisma nastąpiło w poł. IX w. Najstarszym datowanym zabytkiem wykształconej postaci minuskuły karolińskiej jest wiersz dedykacyjny umieszczony "Evangelistarium" wykonanym dla Karola Wielkiego w latach 781-783. W całości pisany jest minuskułą "Złoty psałterz" Karola Wielkiego, ofiarowany przez niego papieżowi Hadrianowi (772-795). Z tych samych czasów dochowało się kilka kodeksów nie datowanych (m.in. tzw. "Ewangeliarz Ady").

Minuskuła karolińska odznaczała się prostotą i czytelnością, regularnością i proporcjonalna budową liter, małą ilością ligatur, abrewiatur i ozdób graficznych. Dzięki swym zaletom rozpowszachn8iła się szybko poza Francją, zwłaszcza w północnych Włoszech i Niemczech (w IX w.).
Dalszy rozwój minuskuły karolińskiej, w późniejszym okresie (XI-XII w.) zwanej romańską, odbywał się droga powolnej ewolucji. Można zauważyć ogólna tendencję do zwężania liter, a w XII w. także do zaostrzania łuków, co było już zapowiedzią pisma gotyckiego.

2.Kursywa humanistyczna

Już w ciągu XV w. pod wpływem potrzeby codziennego użytku, powstała z antykwy kursywa humanistyczna zwana italiką czy minuskułą wenecką. Charakteryzuje się ona łączeniem liter w wyrazach oraz lekkim pochyleniem w prawo.
Zalety tego pisma humanistycznego (czytelność, mała ilość skrótów) spowodowały wielkie jego rozpowszechnienie i to zarówno na użytek bieżący, jak i w rękopisach literackich.

3.Antykwa

Poszukiwania dzieł klasyków i duże ich zapotrzebowanie spowodowały przepisywanie wielkiej liczby kodeksów VIII-XII w., a naśladowanie także przez kopistów ich formy zewnętrznej doprowadziło do powstania nowej odmiany pisma : minuskuły humanistycznej zwanej antykwą (litera antiqua horum temporum).
Duże litery oparte są na konstrukcji rzymskiej kapitały monumentalnej, małe - na średniowiecznych małych literach karolińskich

Z antykwy wyłonił się też drugi rodzaj pisma to tzw. "rzymski" typ liter, który ukształtował się ostatecznie w pn. Italii i rozprzestrzenił się stąd na Holandię, Anglię, Niemcy, Francję i Hiszpanię. `

Aktualna sciezka dostepu

Copyright © Akademia Pedagogiczna w Krakowie. Opracowała Anna Szczurek pod kierunkiem Stanisława Skórki. Kraków 2002